سلام به پدر و مادرهای عزیز!
قصد داریم بامفهوم تکامل کودک، اختلالات تکامل، نحوه شناسایی و پیگیری اختلال، ابزار شناسایی یعنی پرسشنامه های تکامل و راهکاری ساده و هوشمند برای آن به نام “تاتی” بیشتر آشنا شویم.
در هر مرحله اگر سوال یا ابهامی داشتید، می توانید با بخش پشتیبانی یا مشاوره ارتباط برقرار کنید
تکامل کودک یعنی چی؟
چه لحظه های قشنگی، وقتی فرشته کوچولوی شما برای اولین بار لبخند می زند، اولین قدم را بر می دارد و اولین کلمه را با آن زبان شیرینش می گوید. سرعت و زمان رسیدن به این مراحل مهم، برای هر کودک متفاوت است.
تاخیرهای کوچک و موقت، جای نگرانی ندارد؛ ولی تاخیرهای متعدد و طولانی در رسیدن به ویژگی های تکاملی مهم، در جریان رشد کودک، می تواند نشانه مهمی برای چالش های آینده در مهارت های ذهنی، حسی، حرکتی، رفتاری و یا ارتباطی او باشد.
مثلا ممکن است یک کودک دیر حرف بزند، دیر راه برود، کج خلق باشد یا ارتباط مناسبی با شما یا دیگران نداشته باشد؛ شما باید ویژگی های تکاملی برای هر سن را بشناسید و سلامت کودک تان را بصورت مرتب زیر نظر بگیرید.
تعداد زیادی از کودکان دارای درجاتی از انواع اختلالات تکاملی هستند. وجود اختلال بهیچوجه یک فاجعه نیست. فاجعه وقتی است که به علت عدم شناخت درست والدین و نتیجتا عدم شناسایی بموقع مشکل و اقدامات موثر، این اختلال ساده، زندگی آینده فرزند شما را تحت تاثیر قرار دهد و باعث عدم موفقیت او در زندگی اجتماعی و خانوادگی و همچنین تحصیل و کار شود.
تفاوت “تکامل کودک” با “رشد کودک” چیه؟
تکامل، با رشد کاملا متفاوت است.
رشد، جنبه فیزیکی دارد و برای بررسی رشد طبیعی کودک، ما شاخص هایی مثل وزن و قد و دور سرش را اندازه می گیریم.
اما تکامل شامل جنبه های غیرفیزیکی می باشد. تاخیر در مهارتهای کلامی و ارتباطی، فکری و توانایی های حرکتی، چه حرکات ظریف و چه حرکات درشت، اختلال تکاملی می باشد.
اختلال تکامل چیه؟
اختلال در هر یک از شاخصهای تکاملی کودک و عدم تناسب آن با همسن و سالانش به منزله وجود اختلال تکاملی است.
اختلال تکامل، یک بیماری مشخص نیست بلکه مجموعه ای از ویژگی های مختلف است که می تواند در اثر یک مشکل یا بیماری زمینه ای ایجاد شده باشد.
همیشه دقت داشته باشید هر کودک ویژگی های منحصبربفرد و سرعت رشد و تکامل مخصوص به خود را دارد. حتی در صورت اثبات اختلال تکاملی در کودک والدین با انجام تمریناتی با کودک بتنهایی یا یا با کمک پزشکان و مشاوران خبره و کارشناسان توانبخشی می توانند اختلال را برطرف نمایند.
حوزه های اصلی تکامل کودک چیه؟
تکامل کودک شما چند بخش اصلی را در بر می گیرد.
برقراری ارتباط
حرکات درشت
حرکات ظریف
حل مسئله
شخصی اجتماعی
موارد کلی
ممکن است فرزند شما فقط در یکی از زمینه های فوق، مشکل داشته باشد و در سایر زمینه ها کاملا طبیعی یا حتی بهتر از هم سن و سال های خودش باشد؛ با این وجود شما باید اختلال تکاملی فرشته کوچولومان را، حتی اگر فقط محدود به یکی از این زمینه ها باشه، در اسرع وقت پیگیری کنید.
“در اسرع وقت”، چون سرعت تکامل کودک بسیار بالاست و هر غفلتی، عوارض جبران ناپذیری را در پی دارد.
دقت داشته باشید در هر ثانیه تا ۷۰۰ ارتباط عصبی در کودک شکل می گیره. پس این ساعت ها و روزهاست که اهمیت داره و تعیین کننده هست.
آیا اختلال تکامل در بچه ها شایعه؟
بر اساس آمارهای موجود اختلال های تکاملی، از هر ۶ یا ۷ کودک، ۱ کودک را درگیر می کنه. یعنی چیزی حدود ۱۵ تا ۱۷درصد….
اختلال های تکاملی شامل طیف اتیسم، اختلال کم توجهی – بیش فعالی، اختلالات رفتاری، ناتوانی هایی هوشی، آسیب های مغزی و نخاعی و همچنین بعضی اشکالات ژنتیک و متابولیک مثل سندرم داون میشه.
بر اساس نتایج مطالعات، بین ۵۰ تا ۸۹ درصد اختلالات تکاملی تا سن مدرسه شناسایی نمیشه و عوارض اونها سال های سال و حتی در بزرگسالی باقی می مونه.
علت اختلال تکامل چیه؟
علت اختلال های تکاملی متنوع است:
عفونت و دیگر مشکلات مادر و جنین در طول حاملکی و زایمان
زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس (قبل از ۳۷ هفتگی)
طیف اتیسم
اشکالات ژنتیک مثل سندرم داون
مشکلات متابولیک و آنزیمی: که متنوعند و گاهی شناختن نوع و علت آن، کار ساده ای نیست ولی از عوارض و نتایجی که در سلامت و تکامل کودک می گذارند متوجه آنها می شویم.
غربالگری و پایش تکامل کودک: چیست، چرا و چگونه؟
همانطور که برای فرزندتان واکسن می زنید باید رشد و تکامل او را نیز واکسینه کنید تا از مشکلات فیزیکی، هوشی، یادگیری و رفتاری فرزندتان در آینده پیشگیری شود. مخصوصا در نوجوانی، جوانی و بزرگسالی، زندگی سالم و مولد و شاد و با نشاطی را در کنار شما و خانواده آینده اش داشته باشد.
حتما می پرسید چگونه؟ واکسن سه گانه، سل، فلج اطفال و هپاتیت بی را شنیده بودیم اما “واکسن تکامل کودک“ را تا به حال نشنیده بودیم! چه چیزی می باشد؟ کجا این واکسن را می زنند؟ چیکار باید کنیم؟
خوشبختانه سالهاست در دنیا ابزار ساده ای به صورت یک پرسشنامه برای سنجش تکامل کودک به وجود آمده است.
این برنامه به نام ASQ، اول بار در سال ۱۹۸۰ در دانشگاه اورگون امریکا معرفی شد و سال ۱۹۹۸ پرسشنامه ها تا سن ۵ سالگی کامل شدند. اولین نسخه چاپ شده و رسمی پرسشنامه ASQ سال ۱۹۹۵ در اختیار سرویس های بهداشتی قرار گرفت و در قسمت های مختلف دنیا به عنوان ابزاری مناسب برای غربالگری تکامل کودکان بکار گرفته شد. در حال حاضر، این برنامه و پرسشنامه های آن در کشورهای مختلف دنیا استفاده و اجرا می شود. در ایران نیز، پرسشنامه ها به همت وزارت بهداشت، بومی سازی و استاندارد شده و در مراکز بهداشتی جهت سنجش تکامل فرزندان ایرانی مورد استفاده قرار می گیرد.
چطور وجود اختلال در فرزندم را بفهمم یا از سلامتش مطمئن شم؟
شما باید پرسشنامه سنین و مراحل تکامل کودک را که متناسب با سن فرزندتان می باشد، تکمیل نمایید.
این پرسشنامه یک راه ساده و بدون هزینه می باشد که تا سن ۵ سالگی هر چند ماه یک بار برای کودک تکمیل می شود و به شما برای اطمینان از سلامت و تکامل طبیعی فرزندتان کمک می کند. البته دقت داشته باشید که سوالات پرسشنامه مخصوص هر سن کودک می باشد و با یکدیگر متفاوت هستند.
اولین پرسشنامه در سن ۴ ماهگی تکمیل می شود و بعد از آن، تا ۲ سالگی هر ۲ ماه یک بار، تا ۳ سالگی هر ۳ ماه یک بار و تا ۶۰ ماهگی یا ۵ سالگی هر ۶ ماه یک بار تکمیل خواهد شد. در نسخه جدیدتر برنامه، پرسشنامه هایی برای ۲ ماهگی و ۹ ماهگی هم در نظر گرفته شده است. بنابراین، این برنامه تقریبا از بدو تولد تا سن ۵ سالگی، ادامه دارد.
بهتر است که شما از همان روزهای نخست تولد، پایش تکامل فرزندتان را با تکمیل پرسشنامه سن مربوطه شروع کنید. همچنین والدینی که از این برنامه آگاه نبوده اند و یا به پرسشنامه ها دسترسی نداشته اند نیز می توانند از میانه راه، به برنامه وارد شوند. به طور مثال، در صورتی که فرزند شما ۱۸ ماهه می باشد و تمایل دارید برای اولین بار از برنامه استفاده کنید، باید پرسشنامه ۱۸ ماهگی را تکمیل نمایید.
دفعه های تکمیل و فاصله مناسب بین پرسشنامه ها باعث می شود اگر مشکلی وجود داشته باشد، بموقع شناسایی شود. پس تکمیل بموقع پرسشنامه ها بسیار مهم می باشد. پر کردن پرسشنامه نسبتا ساده است و والدین با تحصیلات ابتدایی هم می توانند براحتی آن را تکمیل کنند.
پرسشنامه ها می توانند در منزل توسط خود والدین و یا در مرکز بهداشتی – درمانی با کمک پرسنل آنجا تکمیل شود. در منزل، این امکان وجود دارد که در فرصت های مناسب، تمرین هایی که در پرسشنامه مطرح شده است را با کودک خود انجام دهید تا بتوانید به سوالات بهتر و دقیقتر پاسخ دهید.
به یاد داشته باشید، تکمیل پرسشنامه ها، تنها احتمال وجود یک مشکل تکاملی را به شما اطلاع می دهد و برای علت و رفع آن باید به پزشک مراجعه کنید.
در این برنامه، مبنای کار، برای انتخاب پرسشنامه، سن تکاملی فرزند شما می باشد نه سن شناسنامه ای او. سن تکاملی بر اساس سن شناسنامه ای تعیین می شود اما زمان تولد کودک و اینکه آیا زود متولد شده یا خیر، نیز در آن موثر می باشد. از طرف دیگر، برای جمع بندی نتیجه پرسشنامه، مجموع امتیاز کلیه سوالات باید با هم جمع شوند و با فرمول و منطق خاصی تحلیل شوند.
در این حالت، ممکن است انتخاب اینکه کدام پرسشنامه باید برای کودک تکمیل شود و امتیازبندی و تحلیل نتیجه به نظر کمی سخت می باشد اما خبر خوب این است که ما برنامه ای را با نام ” تاتی: دستیار هوشمند والدین“ تقدیم شما می کنیم که با دو سوال ساده، پرسشنامه متناسب به سن کودکتان را مشخص می کند و به راحتی می توانید آن را تکمیل و نتیجه اش را ببینید.
تاتی چیه؟
تاتی یک برنامه هوشمند و اپلیکیشن موبایل می باشد که در فاصله نوزادی تا ۶۶ ماهگی یا به عبارتی از اول تولد تا ۵ و نیم سالگی فرزندتان، همراه شماست و شما را در این مسیر، یاری و همراهی می کند.
در این مدت، هر سن، برنامه و پرسشنامه مجزایی دارد و هر پرسشنامه، سوالات متفاوتی دارد؛ این سوالها در همان ۶ بخش اصلی تکامل هستند که شامل برقراری ارتباط، حرکات درشت، حرکات ظریف، حل مسئله، حیطه شخصی – اجتماعی و موارد کلی می باشد.
تاتی در وقت مقرر، تکمیل پرسشنامه را به شما یادآوری می کند تا فراموش نکنید.
با تاتی دیگر لازم نیست برای تکمیل پرسشنامه به مرکز بهداشتی درمانی یا پزشک مراجعه کنید و خودتان به راحتی می توانید در منزل آن را تکمیل کنید و نتیجه اش را ببینید. در صورتی که نتیجه پرسشنامه خوب نبود، تاتی به شما توصیه می کند در اولین فرصت به پزشک و مرکز بهداشتی درمانی مراجعه کنید. اگر باید مراجعه پزشکی داشته باشید دقت کنید کوچکترین تاخیر، می تواند عوارض غیرقابل جبرانی به بار آورد.
در تاتی برنامه های متعددی وجود دارد و تنها کار آن سنجش تکامل کودک از طریق تکمیل پرسشنامه نمی باشد.
تاتی متناسب با هر سن کودک، فیلم های آموزشی دارد. این فیلم ها را جعبه سرگرمی و فعالیت های اجتماعی – احساسی و فعالیت های یادگیری و رشد بچه می باشد. شما با انجام این تمرین ها در منزل، به تکامل فرزندتان کمک زیادی می کنید. این فیلم ها متناسب با سن کودکتان برای شما ارسال می شود. البته شما در اپلیکیشن موبایل می توانید به تمام این فیلم ها، بدون محدودیت، دسترسی داشته باشید.
در صورتی که، پس از مشاهده فیلم ها و مطالعه توضیحات، سوال و یا ابهام دارید، به طور مثال در مورد نحوه تکمیل پرسشنامه، سوالی دارید و یا در مورد تفسیر و تحلیل آن اطمینان ندارید، می توانید از مشاور کمک بگیرید و سوال بپرسید.
برای انجام این کار بسادگی از اپ موبایل تاتی، گزینه مشاوره را انتخاب کنید و با یکی از مشاورهای حرفه ای آنجا، یک جلسه تلفنی یا آنلاین تنظیم کنید.
البته همیشه به یاد داشته باشید بهترین کار در مواقع ابهام و احتمال وجود مشکل، مراجعه به پزشک و مرکز بهداشتی درمانی نزدیک منزل شما می باشد. تاتی روی نقشه، نزدیکترین مراکز تکامل کودک را به شما معرفی می کند و در تلاش است هر روز، این شبکه و مراکزش را، بیشتر و نزدیکتر به شما باشد.
اگر شک به اختلال تکاملی در فرزندمان داریم چکار کنیم؟
درصورتیکه پس از تکمیل پرسشنامه سنین و مراحل تکامل (ASQ)، نتیجه گویای احتمال اختلال تکاملی در یک یا چند مورد از زمینه هایی که قبلا اشاره کردیم بود، باید در “اولین فرصت” به مشاوران خبره و متخصصین مراکز تخصصی تکامل کودکان مراجعه کنید.
در حال حاضر ۱۰ مرکز جامع تکامل کودک، زیر نظر وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی، تاسیس شده و در حال فعالیت هستند. همینطور مراکز جامع سلامت و مراکز بهداشتی درمانی هم می توانند به شما کمک کنند. مشاوران خبره و متخصصین در زمینه کودک و خصوصا تکامل کودک هم انتخاب های بسیار خوبی برای شما هستند.
هنگام مراجعه به آنها، نتیجه تکمیل پرسشنامه را همراه داشته باشید.
فراموش نکنید پایش مرتب و تشخیص بموقع اشکال احتمالی در رشد و تکامل کودکان، ضامن سلامت و موفقیت آنها در تمام طول زندگی و از جمله تحصیل و کارشان می باشد؛ ممکن است گره ای را که در وقت مناسب با دست به آسانی می توانیم باز کنیم اگر دیر شود، با دندان هم باز نمی شود و مجبور شوید هزینه و انرژی زیادی را صرف کنید.
فراموش نکنید، سالهای اول، سرعت تکامل مغز، بسیار بالاست و تشخیص بموقع اختلال تکامل باید خیلی سریع انجام شود. به عبارت دیگر، این “روزها” ست که در تشخیص بموقع، اهمیت دارد نه سال و ماه.
پس لطفا لطفا لطفا با تکمیل بموقع پرسشنامه ها، “واکسن تکامل فرزندتان” را فراموش نکنید. اهمیت آن از واکسن های دیگه کمتر نیست.
کمپین یا پویش هوشمند تکامل کودک؟
هدف “کمپین یا پویش هوشمند تکامل کودک” آگاهی شما والدین عزیز درباره اهمیت پایش تکامل فرزند عزیزتان می باشد….
و در مرحله بعدش، معرفی یک ابزار ساده و بدون هزینه برای اطمینان از سلامت کودکتان و طبیعی بودن سیر تکامل او است.
در این پویش، برنامه های متنوعی برای شما والدین عزیز تدارک دیده شده که شامل اطلاع رسانی و مطالب روزانه بصورت محتوای چندرسانه ای و کارتونی، غربالگری تکامل کودک با پرسشنامه استاندارد کشوری، ارائه رایگان اپلیکیشن موبایل تکامل کودک و نقشه راه آن از بدو تولد تا ۵ سالگی، هاتلاین و مشاوره آنلاین رایگان با مشاوران خبره و آموزش های چند رسانه ای هستند.
ایجاد شبکه هوشمند تکامل کودک از دیگر برنامه های این پویش می باشد که در جریان آن، شبکه ای از مشاوران، پزشکان و متخصصان، کارشناسان توانبخشی از جمله گفتاردرمانی و کاردرمانی و ….، مهد کودک و مراکز و و کسب و کارهای فعال در حوزه کودک ایجاد می شود که برای شناسایی و حمایت از کودکان دچار اختلالات تکاملی داوطلب شده و اعلام آمادگی نموده اند.
این پویش برای اولین بار، از ۱ بهمن ماه لغایت ۱۵ اسفند ۹۸ برگزار شد و برای دومین بار، از ۲۰ خرداد ۱۴۰۲ لغایت ۲۹ مرداد ۱۴۰۲ برگزار می شود و می تواند با همکاری سازمان ها و نهادهای مسئول، همچون دانشگاه های علوم پزشکی و مراکز بهداشتی – درمانی، سازمان ها و دستگاه های دولتی و شهرداری ها در محدوده های زمانی و مکانی دیگر، ادامه یابد.